Waxaa
dhawaanahaan dhagaheenna ku badnaa in ay Itoobiya doonayso inay qaadato qaybo
ka mid ah dalkeenna si ay u hesho dekat ay iyadu leedahay. Walwalkaan aan qabno
waxaa keenay saamaynti xooganayd ee Itoobiya ku yeelatay dalkeennaa wixii ka
danbeeyay burburki.
Hasa-ahaatee,
damaca Itooobiya waa mid boqolaal sano soo jiray haddiiba uusan kun gaarayn.
Itoobiya waligeed waxay ku tiillay halkeeda bad la’aanta ah, baahi badeedna waa
qabtay. Sidoo kale, waxay ahayd masiixi maamul leh kuna xiran quwadihii reer
Yurub ee diintu kala dhaxaysay. Sidaa darteed sida ay maantaba ula rabaan inay
dhulkeenna wax ka siiyaan ayay kuwii waagaas jirayna wax ula rabeen walaalahood
Itoobiya.
Laakiin
soomaalida oo ah dad aan liicin sidaan qoramaadan https://ibrahim-shire.blogspot.co.uk/2018/01/soomaalidu-waa-birlab-aan-jabin.html
kaga warramay, ayaa la mari waayay si adagna dhulkooda u difaacday.
Jerónimo
Lobo oo noolaa intii u dhaxaysay 1595-1678, wuxuu ahaa wadaad Booriqiis ah.
1621, waxaa loo xilsaaray inuu dacwada masiixiyadda gaarsiiyo Hindiya. 1622,
isagoo ka badbaaday weerarro lagu dili lahaa, ayuu gaaray Goa oo ahayd gobtii
uu u socday. 1624 wuxuu u ambabaxay Itoobiya si uu ula kulmo boqorkii xukumay
markaas oo qaatay caqiidada kootooligga.
Badda-Cas, oo ahayd meesha ugu dhow ee kasoo gali karay Itoobiya waxaa haystay
Soomaali cadaawad badan u qabtay Boortiqiiska sidaa darteed wuxuu goostay inuu
kasoo galo jasiiradda Pate oo Kenya ku taal. Ka dib wuxuu raacay wabiga Jubba
oo uu kasoo galay dhinaca Kismaayo laakiin wuxuu la kulmay weerar gaadmo ah oo soomaalidu ku qaadday, dib
ayuuna ugu cararay jidkiisi. 1625 ayuu markale isku dayay laakiin markaan waxaa
uu soo maray Eritereya oo markaas gacanta u gashay Itoobiya.
Baadarigaan
ayaa aad ooga xumaaday in dowladda Itoobiya oo masiixi ah aysan lahayn bad ay
xariir wanaagsan kula yeelato walaalaheeda xagga diinta ee reer Yurub. Waxaa gali
wayday in Soomaali xoolo dhaqato ah bad intaas la eg leedahay Itoobiyana ka
baqtiisnaato. Sidaas darteed wuxuu kusoo laabtay Yurub, wuxuuna billaabay
dadaal uu ku doonayay inuu ku qanciyo dowladihii reer Yurub inay Itoobiya gacan
siiyaan hiil iyo hoona ku garab istaagaan si ay u qabsato dhul bad leh.
Wuxuu
u kala gooshay caasimadihii waaweynaa ee Yurub wuxuuna si gooni ah xoogga u
saaray inuu dowladdiisa ku qanciyo inay hoggaamiso weerar culus oo soomaaliya
lagu qaado. Laakiin waa uu ku guuldarraystay dadalkaas sababtuna waxay ahayd in
Boortiqiisku boqol sano ka hor markaan uu isku dayay inuu Soomaalida xoog ku
maquuniyo laakiin jab weyn uu ka raacay.
Ilaa
waagaas Itoobiya kama dhammaan damaca ay ka qabto inay baddeenna wax ku
yeelato; reer Galbeedku kama daalin inay garab istaagaan mar walba oo ay
cawimaad u baahato Soomaaliduna kama gaabiso inay hilfaha u laabto Itoobiya iyo
caasiirteeda.
FG:
asalka qormada waxaa iska leh Maxamed Cabdullahi Cartan oo ku qoray af Ingiriis
Ibrahim
Aden Shire
Ishire86@gmail.com
Comments
Post a Comment